Osteoporose screening polikliniek Orthopedie en Sportgeneeskunde
Bronnen:
Startpagina – Osteoporose en fractuurpreventie – Richtlijn – Richtlijnendatabase
Stappen
- Gebruik onderstaande brief. Plak in beleid.
- Vul brief in.
- Risico factoren staan ingescand bij multimedia. Indien niet ingescand dan krijg je die tijdens de poli of nog uitvragen gedurende de poli.
- Aanvullend onderzoek
- DEXA en VFA: zie correspondentie endocrinologie (anders uitslag in multimedia)
- Labonderzoek (recent lab slepen in de brief, krijg je alles netjes onder elkaar)
- Conclusie
- DEXA: osteoporose/osteopenie/ normaal
- VFA:
- geen wervel fractuur
- mogelijk wervel fractuur bij inzakking 25%-40%: dan X maken
- wel wervel fractuur (hoogteverlies >40%)
- Lab: Geen secundaire osteoporose/ wel secundaire osteoporose/ indicatie verwijzing endocrinologie (zie verwijzing endocrinologie)
- Beleid
- Bij geen osteoporose/osteopenie: Geen behandeling, wel adviezen meegegeven
- Bij indicatie vewijzing endocrinoloog: Verwijzing endocrinoloog
- Bij osteopenie/osteoporose: Start medische behandeling
Medische behandeling
- Start vit D bij waarde onder de 50
- Start Alendroninezuur:
- T-score ≤ –2,5
- T score tussen -1 en – 2,5 en een wervelfractuur
- Soms ook zinvol bij T-score <-2.0 na een recente heupfractuur, na recent herhaald vallen, en bij een bekende secundaire osteoporose.
- Start calcium tabletten
- Calcium intake 500 tot 1000 mg (2 tot 3 EH) à 1 dd 500 mg calcium
- Calcium intake < 500 mg à 1 dd 1000 mg calcium
BRIEF
Anamnese
Bovenstaande patiënt(e) wordt in ons ziekenhuis behandeld voor een X fractuur en is gescreend op de aanwezigheid van osteoporose. Er werd een vragenlijst afgenomen, bloedonderzoek gedaan en een DEXA scan verricht.
Fractuur datum:
Fractuur locatie:
Behandeling:
Bij patiënt was anamnestisch sprake van de volgende risico factoren;
Fractuur na 50e levensjaar
Bestaande wervelfractuur
Positieve familieanamnese (m.n. moeder met heupfractuur)
Laag lichaamsgewicht (<67 kg)
Laag lichaamsgewicht (<60 kg)
Ernstige immobiliteit
Corticosteroïden medicatie
Patiënt gebruikt per dag .. eenheden zuivel = ..mg calcium
Patiënt is net bekend met nierstenen schildklieraandoeningen of darmresecties en gebruikt geen anti androgenen, aromatase remmers of cortison.
Aanvullend onderzoek
DEXA scan Uitslag:
BMD LWK (L2-L4) : g/cm² T-score: SD (normal/osteopenia/ osteoporose)
BMD Li heup-hals: g/cm² T-score: SD (normal/osteopenia/ osteoporose)
VFA (Vertebral Fracture Assessment):
Laboratorium d.d. :
Conclusie:
Beleid
Wij hebben patiënt leefstijladviezen gegeven omtrent osteoporose. Wij hebben geadviseerd voldoende aan lichaamsbeweging te doen, liefst in de vorm van gewicht dragende oefeningen zoals wandelen en traplopen. Tevens hebben we geadviseerd 1000 mg calcium overeenkomend met 4 zuivelconsumpties per dag te nuttigen. We hebben patiënt in algemene zin geïnformeerd over osteoporose, de algemene adviezen luiden: regelmatige lichaamsbeweging, optimalisatie van calcium- en vitamineD status, risico van vallen te verminderen, leefstijladviezen t.a.v. roken en alcohol.
Tevens hebben we gesproken over voldoende zonlicht blootstelling, stoppen met roken en matigen van alcohol inname.
Wij zijn gestart met Vitamine D tabletten (VitD 800IE)
O Vit D < 50; 1dd 800IE Vit D ( of als tevens weinig calcium intake calcichew/D3)
Wij zijn gestart met Alendroninezuur 70mg/week. Informed consent met uitleg over bijwerkingen en gebruik van medicatie volgens protocol.
Wij zijn gestart met Calcium tabletten (Ca 500 mg, Ca 1000mg, Calcichew D3)
o Calcium intake 500 tot 1000 mg (2 tot 3 eenheden) à 1 dd 500 mg calcium
o Calcium intake < 500 mg à 1 dd 1000 mg calcium
Wij vragen u de afwijkende waarde van het THS / kreatinine te monitoren.
Wij verzoeken u deze patiënt verder te vervolgen en behandeling over te nemen. Wij denken dat monitoring van osteoporose behandeling in de eerste lijn therapietrouw en daarmee effect bevordert. Wij adviseren over 2 tot 3 jaar een DEXA scan te herhalen.
Interpretatie Aanvullende onderzoeken
- Lab onderzoek:
Afwijkend
– TSH spiegel melden in brief aan HA
– Serum kreat melden in brief aan HA
– Vit D spiegel < 50 nmol/l Vit D suppletie
– Hypercalciemie/ hypocalciemie bij normaal albumine verwijzen naar endocrinoloog
– Hyperthyreoidie of hypogondanisme
- DEXA scan:
T score: referentiegroep jong-volwassenen
Z score: referentiegroep leeftijds- en geslachtsgenoten
LAAGSTE score ga je vanuit
T-score ≤ –2,5 Osteoporose
- Risico communicatie, leefstijladviezen en medische behandeling.
T-score tussen -1 en – 2,5 Lage BMD of Osteopenie
- Bij patiënt > 60 jaar; röntgenfoto van de thoracolumbale wervelkolom
- Radiologische wervelfractuur ( > 25% hoogteverlies): Leefstijladviezen en een medische behandeling (osteopenie + wervel# = behandelen)
- Geen wervelfractuur of zonder beeldvorming van de wervelkolom:
- therapie kan zinvol zijn bij een T-score <-2.0 na een recente heupfractuur, na recent herhaald vallen, en bij een bekende secundaire osteoporose.
- bij overige patiënten kan het gebruik van een FRAX algoritme zinvol zijn .
- Bij afwezigheid van bovenstaande risicofactoren wordt geadviseerd om leefstijladviezen te geven en is het starten van medicatie af te raden.
T-score > -1 Normaal
- Alleen leefstijladviezen ,tenzij recente wervelfractuur
- VFA
- Hoogteverlies > 40% = een fractuur
- Hoogteverlies 25-40% dan aanvullende X om te beoordelen of er een fractuur is.
Behandeling
- Verwijzing endocrinoloog
- Bij intolerantie of contra-indicaties voor bisfosfonaten
- Mannen < 65 jaar met al bekende osteoporose en nieuwe fractuur
- Fractuur bij LET bij mannen en vrouwen < 50 jaar
- Endocriene ziekten (hypercalciëmie / hypocalciëmie bij normaal albumine hyperthyreoïdie, hypofosfatemie, bijzondere botziekten zoals Osteogenesis imperfecta, ziekte van Paget, Ehlers Danlos, Marfan malabsorptie, mastocytose, mannelijk hypogonadisme <70 jaar
- Z-score < – 4 SD
- LET fractuur ondanks ≥ 1 jaar adequate behandeling. Opnieuw evalueren met BMD-meting. Overwegen anabole medicatie PTH/Teriparatide.
- >2 wervelfracturen
- Gebruik antiandrogenen of aromatase remmer
- Initiatie van alle 2e keuze medicatie
Behandeling van overige afwijkingen: afwijkende TSH spiegel en kreatinine melden in brief aan huisarts
- Medicatie
- Calcium intake 500 tot 1000 mg (2 tot 3 eenheden) à 1 dd 500 mg calcium
- Calcium intake < 500 mg à 1 dd 1000 mg calcium
- calciumcarbonaat kauwtablet 500 of 1000 mg/dag.
- Bijwerkingen: Maag-darmirritatie, obstipatie, flatulentie, oprispingen. Hypercalciëmie, hypercalciurie, melk-alkai syndroom. Nierstenen; zelden huiduitslag, pruritus, urticaria.
- Vit D < 50; 1dd 800IE Vit D ( of als tevens weinig calcium intake calcichew/D3)
- colecalciferol = vitamine D 400 of 800 IE (D-Cura, Devaron, Divisun, DynavitD3),
- Bijwerkingen: Soms hypercalciëmie, hypercalciurie; zeer zelden jeuk, huiduitslag, urticaria
- Bisfosfonaten:
- T-score ≤ –2,5
- T score tussen -1 en – 2,5 en een wervelfractuur.
- Soms ook zinvol bij T-score <-2.0 na een recente heupfractuur, na recent herhaald vallen, en bij een bekende secundaire osteoporose.
Wat
- Alendroninezuur (Fosamax) 70mg/week
- heeft remmend effect op de botresorptie door chemische adsorptie aan hydroxyapatietkristallen en/of rechtstreeks effect op de osteoclasten.
- Adviezen: Nuchter en als enige innemen, half uur niet liggen.
- Bijwerkingen zeer vaak (> 10%): musculoskeletale pijn optredend tot enkele maanden na begin van de behandeling; meestal reversibel; vaak gewrichtszwelling, buikpijn, dyspepsie, obstipatie, diarree, winderigheid, oesophagusulcus, dysfagie, opgezette buik, zure reflux, perifeer oedeem, hoofdpijn, (draai)duizeligheid, alopecia, jeuk.
- Risedroninezuur (Actonel) 35mg/week. Inname idem aan alendroninezuur. Bijwerkingen: vaak hoofdpijn, misselijkheid, dyspepsie, buikpijn, diarree, obstipatie, musculoskeletale pijn, erosieve gastritis, braken
CBO richtlijn01
DBC: bij osteoporose, osteopenie en bij wervelfractuur indien Bisfosfonaatbehandeling.